Gierzwaluw, Apus apus

L. 16-17 cm - SW 42-48 cm.

De Gierzwaluw is in Europa een zomergast uit midden- en Zuid-Afrika. Het is de enige gierzwaluw die in Noord-Europa broedt. De vogels hebben uitzonderlijke vliegcapaciteiten, zo kunnen ze snelheden van 160 km/uur bereiken terwijl ze daarbij nog in staat zijn om van vliegrichting te veranderen. Overdag en 's avonds jagen ze door de lucht naar insecten, 's nachts vliegen ze zeer hoog en men gaat er van uit dat ze ook hoog in de lucht "slapen". Op de grond kunnen ze zich daarentegen door de korte poten en de lange vleugels nauwelijks voortbewegen. De gierzwaluw bouwt zijn nest in muurspleten van gebouwen,onder daken, goten en dergelijke. Als materiaal gebruiken ze de resten van een bestaand nest of spullen die ze in de vlucht oppikken, zoals ronddwarrelende veertjes, strohalmpjes enz. Het bouwmateriaal kleven ze met hun sneldrogend speeksel aan elkaar. Het wijfje legt 2 tot 3 eieren die ze alleen in 18 tot 21 dagen bebroedt, waarbij ze door het mannetje met insecten wordt gevoerd. Tijdens slecht weer trekken de ouder vogels soms voor het slechte weer uit en laten de eieren of de jongen dan achter. Deze kunnen een paar dagen zonder bebroed of gevoerd worden. De stofwisseling van de jongen komt in die tijd bijna tot stilstand. De jongen komen in een soort "winterslaap" terecht, waarbij ze 10-15 dagen zonder voedsel kunnen overleven. Na 5 tot 6 weken verlaten de jongen het nest en zijn dan vliegvlug. Rond eind juli trekken de meeste gierzwaluwen weer naar het zuiden. Een enkeling wil nog wel eens tot in november blijven.

                Verspreidingsgebied gierzwaluw 

Door de toenemende renovatie en nieuwbouw verdwijnt er voor bepaalde vogels de nestgelegenheid. Een van de "slachtoffers" is de gierzwaluw. In 1984 zijn er bij de Polaroid fabriek in Enschede speciale nestkasten opgehangen. In de loop der jaren zijn de vogels gewend geraakt aan de kasten en heeft de kolonie zich langzaam uitgebreid. Deze uitbreiding werd bijna verdubbeld in 2000, toen een explosie van een vuurwerkfabriek de wijk Roombeek bijna volledig verwoestte. Niet alleen veel inwoners uit de wijk verloren hun huis, ook de broedplaatsen van de Gierzwaluwen ging verloren. Een deel van deze vogels is uitgeweken naar de kolonie bij de Polaroid fabriek. Een identiek project is in 1997 gerealiseerd in Losser, in een woonwijk waar een grote renovatie werd uitgevoerd. Met dat nestkastenproject hebben wij geprobeerd extra nestplaatsen voor de gierzwaluw te creëren. In eerste instantie werden deze kasten vooral bezet door de Huismus (een soort die sinds 2005 op de Rode Lijst staat). Pas na zes jaar werd voor de eerste keer een van de kasten door een Gierzwaluw bezocht. In 2005 werd een zeker broedgeval vastgesteld. In dit zelfde jaar is er in samenwerking met het ziekenhuis Medisch Spectrum Twente in Enschede begonnen met het opzetten van een tweede kolonie in Enschede. Naast de Polaroid fabriek is er nu ook een kolonie in ontwikkeling aan de gevel van het ziekenhuis aan de Haaksbergerstraat.  Het zal echter nog wel enige jaren gaan duren voordat we hier de eerste jongen uit zien vliegen.

Broedresultaten gierzwaluw (Polaroid, Overdinkel en Losser)

Er werden in 1999 door o.a. de politie 5 jonge gierzwaluwen gebracht die elders in de stad uit een nest gevallen waren. Het betrof hier erg jonge vogels die nog lang niet vliegvlug waren. Ze werden verdeeld over de verschillende broedsels en zijn op 1 na allemaal uitgevlogen. De reden dat het ene jong het niet heeft overleefd, was de slechte conditie waarin het dier verkeerde toen het werd binnengebracht.

Het achtergrondgeluid is afkomstig van de Elmar CD-rom "Vogels in Europa"    

Verspreidingskaart is afkomstig van "Vogels van Europa cd-rom" , ETI, Universiteit van Amsterdam  www.eti.uva.nl